Boezem

Thema: Klimaatadaptatie, klimaatmitigatie, participatie en biodiversiteit

We werken iedere dag aan het onderhouden en verbeteren van het watersysteem in de Friese boezem. De meeste tijd en geld besteden we vanuit het Verbeterprogramma regionale keringen aan het verbeteren en de instandhouding van het watersysteem. We nemen, gerelateerd aan de thema’s Klimaatadaptatie, klimaatmitigatie, participatie en biodiversiteit, de volgende maatregelen:

Wat willen we bereiken?
Veiligheidsbeoordeling regionale waterkeringen 
Tussen 2016 en 2022 voeren we de derde beoordelingsronde van de regionale waterkeringen uit. In 2018 zijn we begonnen met het aanpassen en testen van de ICT die nodig is voor het toetsen van hoogte en stabiliteit. Ook hebben we geïnvesteerd in onze kennis, met name op het gebied van stabiliteit. In 2022 zijn de resultaten van de derde beoordeling beschikbaar. 
De uitkomst van de derde veiligheidsbeoordeling geeft aan wat de renovatie-opgave is. Verbeterwerken die hieruit voortkomen, pakken we ná 2027 op.  

Wat gaan we daarvoor doen?
De stabiliteitstoets en rapportage zijn in 2022 gereed. Ook vergroten we onze kennis, vooral op het gebied van de stabiliteit. Deze kennis is nodig om tot een definitief oordeel te komen over circa 450 kilometer waterkeringen waarvoor nader onderzoek nodig is.

Prestatie-indicator

Wat willen we bereiken?
Monitoring.
We monitoren de waterkwaliteit van de 24 grotere wateren in ons beheergebied (de zogenoemde ‘waterlichamen’). Dit doen we door het meten van diverse onderdelen en we voeren verschillende inspecties uit om na te gaan wanneer en in welke mate onderhoud nodig is. Zo stellen we vast of we onze ambities halen of dat er extra inspanning nodig is.
Wat willen we bereiken?
Zwemwater

Wij monitoren jaarlijks de waterkwaliteit van zwemwateren en geven hiervoor een beoordeling. We stellen verbeteringsplannen (zwemwaterprofielen) op voor zwemwateren die anders dan een “goed” of “uitstekend” scoren. Samen met onze partners nemen we maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren. Het kan hierbij om fysieke maatregelen gaan, maar ook om afspraken over communicatie, regelgeving, handhaving, taakverdeling en samenwerking. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de maatregelen ligt bij de betrokken partijen zoals gemeenten, exploitanten en de provincie Fryslân. In sommige gevallen is er meer onderzoek naar de oorzaken van verontreinigingen nodig,  hierover maken we afspraken met de betrokken partijen. In 2023 stelt de provincie Fryslân een zwemwatervisie op. Wij worden hierbij betrokken.

Wat gaan we daarvoor doen?

We actualiseren in 2022 circa vijf zwemwaterprofielen.

Prestatie indicatoren 

Wat willen we bereiken?
Vergunningverlening/handhaving

Met de Watertoets beoordelen we plannen van anderen. Ook verlenen we vergunningen op grond van de Waterwet en controleren we de naleving van regelgeving.

Wat willen we bereiken?
Baggeren hoofdwateren boezem 
Door te baggeren zorgen we voor een goed functionerend en gezonde waterinfrastructuur. Dit draagt positief bij aan: de wateraan- en afvoer ten behoeve van het peilbeheer, de ecologie, het gebruik als E- en F-vaarweg en de waterkwaliteit. We voeren baggerwerken uit in de hoofdwateren van de boezem (waaronder de E- en F-vaarwegen). Daarbij kijken we naar de hoeveelheid bagger en toetsen we de kwaliteit van het baggerslib om te beoordelen of we slib moeten afvoeren naar depots voor verontreinigende bagger of dat deze ter plaatse aan de kant kan worden gezet. Het resultaat is goed functionerende, gezonde watersystemen, welke bijdragen aan de integrale maatschappelijke doelen.  

Wat gaan we daarvoor doen?
In 2022 voeren we in 10 boezemvaarten baggerwerken uit of bereiden we deze voor. We houden bij het baggeren rekening met de ecologische kwaliteiten en randvoorwaarden. Jaarlijks rapporteren we aan het algemeen bestuur de resultaten van de toetsing, analyse, bemonstering, aantal gebaggerde kilometers, initiatieven right to challenge en de kosten.

Prestatie-indicator

Wat willen we bereiken?
Vaarwegen  
In totaal omvat ons beheergebied circa 4150 km oevers langs de Friese Boezem. De Friese Boezem heeft daarnaast 850 km aan vaarwegen (dit is exclusief de Friese meren). In 2014 is het zogenoemde ‘natte vaarwegprofiel’ van de Friese vaarwegen herverdeeld en formeel overgedragen. Het op vaarwegprofiel houden en brengen van de E- en F-vaarwegen is daarbij aan ons toebedeeld. Het op profiel houden van de E- en F- vaarwegen (totaal 180 km lengte) is  opgenomen in het Baggerplan en in de Beleidsregels Legger.
De vaarwegen binnen Fryslân hebben ook 1700 km oeverbescherming (exclusief De Friese meren). Het beheer en onderhoud daarvan is op dit moment onvoldoende geregeld. Samen met de provincie Fryslân en de Friese gemeenten werken we daarom aan een dekkende toedeling van de verantwoordelijkheid voor het instandhouden van deze oeverbescherming langs de Friese Vaarwegen. In 2020 heeft de Provinciale Staten een voorkeursvariant, basisafspraken en een beslisboom vastgesteld. In 2021 hebben de samenwerkende overheden de basisafspraken verder uitgewerkt tot een ontwerp-toedelingskaart en een ontwerp Verordening Vaarwegen Fryslân.  

Wat gaan we daarvoor doen?
In 2022 start de inspraak voor de ontwerp-toedelingskaart en ontwerp Verordening Vaarwegen Fryslân. Ook stellen de Friese overheden een ontwerp Samenwerkingsovereenkomst voor het Oeverfonds op. Met de vaststelling door Provinciale Staten van de toedelingskaart en de Verordening Vaarwegen Fryslân komt een deel van de verantwoordelijkheid voor de instandhouding van de oeverbescherming langs de Friese Vaarwegen bij ons te liggen. De daarmee samenhangende kosten nemen we op in de eerstvolgende begroting (2023 en verder).  

Prestatie-indicator

Wat willen we bereiken?
Waterkwaliteit voldoet aan de wettelijke norm voor de Kaderrichtlijn Water (KRW)

De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) verplicht lidstaten stroomgebiedbeheerplannen (SGBP-en) vast te stellen. De doelen en maatregelen voor de KRW-waterlichamen (de grote wateren) zijn opgenomen in de Nederlandse plannen. Wetterskip Fryslân valt onder het stroomgebied van de Rijn. Om de zes jaar vindt herziening van de plannen plaats.

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2021 is voor de periode 2022-2027 een nieuwe KRW beslisnota voor de het derde stroomgebiedbeheerplan (SGBP3) vastgesteld. Vanaf 2021 pakken we de KRW-werkzaamheden aan via een KRW-programma 2021-2027. In 2022 stellen we een SGBP3 uitvoeringsplan op voor de maatregelen die zijn voorgesteld in deze beslisnota. Ook komen we met een voorstel voor een andere wijze van rapporteren over de KRW-prestaties vanaf 2023. In de nieuwe periode nemen we namelijk meer maatregelen dan de inrichting van de gebieden alleen en dit stelt dus andere eisen aan de rapportage.

Wat willen we bereiken?
Aanleg luwe ondiepe waterzones /natuurvriendelijke oevers (CA21 en CA22) 
Thema: Biodiversiteit, participatie

De opgave draagt bij aan het thema participatie in de vorm dat opgaves inclusief projecten van derden (bijvoorbeeld provincie) zijn. De bijdrage aan het thema biodiversiteit laat zich zien door het aanleg van natuurvriendelijke oevers, maar ook door de manier van onderhouden van deze oevers.

Wat gaan we daarvoor doen?
In 2022 starten we met het uitvoeren van de maatregelen uit de nieuwe KRW beslisnota 2022-2027 en de bijbehorende KRW-factsheet 2022-2027. In 2022 verbeteren we de natuurvriendelijke inrichting van luwe ondiepe waterzones in de boezemmeren (circa 21 hectare). Ook monitoren we de al ingerichte zones. Langs de boezemkanalen leggen we circa 32 kilometer natuurvriendelijke oevers aan. Voor de uitvoering van de maatregelen in de periode 2020 tot en met 2022 maken we gebruik van de POP-3 subsidieregeling.  

Prestatie-indicator

Wat willen we bereiken?
Energiebesparingsplan  

Voor het beheer en onderhoud van de deelsystemen is energie nodig in de vorm van elektriciteit en brandstoffen Hiervoor wordt in 2022 een inventarisatie gedaan wat leidt tot een besparingsplan. 

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2022 inventariseren we het energieverbruik binnen boezem.  In 2023 willen we tot een plan komen om op dit gebruik van energie te kunnen besparen.  Hiermee willen we inzicht krijgen in de knoppen waaraan we kunnen draaien om efficiënter met energie om te gaan.  

Prestatie-indicator 

Thema: Klimaatadaptatie, klimaatmitigatie, participatie en biodiversiteit

Als gevolg van klimaatverandering krijgen we in de toekomst vaker te maken met extreme regenval. Denk aan de overstroming in Limburg, Duitsland en België en aan de wateroverlast deze zomer in Fryslân. De volgende maatregelen, gerelateerd aan de thema’s Klimaatadaptatie, klimaatmitigatie, participatie en biodiversiteit, moeten helpen om (de gevolgen van) wateroverlast te beperken:

Wat willen we bereiken?
Programma verbeterwerken regionale waterkeringen (CA5 en CA7) 
Met het programma verbeterwerken regionale waterkeringen zorgen we dat de regionale waterkeringen weer voldoen aan de door de provincie gestelde norm. Waterkeringen zakken in de loop van de tijd. Daarom beoordelen we ze elke zes jaar opnieuw. Waterkeringen die we al eerder hebben aangepakt, hogen we dus na verloop van tijd opnieuw op.  

Het huidige Verbeterprogramma is gebaseerd op de in 2014 en 2016 uitgevoerde tweede beoordeling van hoogte en stabiliteit. Op verschillende locaties zijn verbeteringen nodig. In totaal gaat het om circa 190 kilometer per 1 januari 2022. Alle trajecten zijn geanalyseerd, geprioriteerd en gedeeltelijk geprogrammeerd. Bij de uitvoering van deze projecten bieden we waar mogelijk ruimte voor andere maatschappelijke voorzieningen (zoals natuur en recreatie). Met de provincie Groningen en Fryslân is afgesproken het huidige programma in 2027 af te ronden. Het Groninger deel van het programma is in 2020 afgerond.
In 2022 ronden we de derde beoordeling af. Verbeterwerken die uit deze beoordeling voortkomen, pakken we ná 2027 op. Ook gaan we met de provincie in gesprek om nieuwe afspraken te maken over de normering van de hoogte en stabiliteit van de regionale waterkeringen.  

Wat gaan we daarvoor doen?
We leveren 25 kilometer verbeterde regionale waterkering op. Dit is het resultaat van projecten waarvoor de afgelopen jaren krediet is verstrekt.  Daarnaast bereiden we in 2022 de uitvoering van tracés in de gebieden rondom Leeuwarden en Sneek voor.      

Prestatie-indicator

Wat willen we bereiken?
Maatregelen ter beperking van wateroverlast (CA8, CA9, CA10 en CA31)  
In het veiligheidsplan-II, opgesteld in 2014 en geëvalueerd in 2018, staan maatregelen om wateroverlast nu en in de toekomst te beperken. De eerste maatregel betreft het realiseren van 1.500 hectare bergingsgebieden vóór het jaar 2035. De eerste hectares leveren we in 2022 op. De tweede maatregel is het uitbreiden van de Friese boezem met 600 hectare voor het jaar 2035. Tijdens uitvoeringsprojecten werken we aan beide maatregelen. Waar mogelijk liften we mee op initiatieven voor gebiedsontwikkeling. Het veiligheidsplan, en daarmee ook de opgave voor de boezemberging (CA13), zullen we in 2023 of 2024 herzien op basis van de nieuwe klimaatscenario’s.    

Wat gaan we daarvoor doen?
In 2022 ronden we de inrichting af van de bergingsgebieden in de polder Gouden Boaijum en binnen het watergebiedsplan De Foarútgong. De inrichting van het bergingsgebied Bouwepet is in voorbereiding.    
Samen met de terreinbeheerorganisaties verkennen we circa 500 hectare aan potentieel bergingsgebied, onder andere in de polder Himpensermar en in de Binnenmieden- en Weeshuispolder.  
Binnen het project ‘Oudega aan het water’ in Smallingerland verwachten we circa 50 hectare boezemuitbreiding. Dit project willen we in 2022-2023 uitvoeren. Daarnaast creëren we door de aanleg van natuurvriendelijke oevers in de kanalen en meren ook extra boezemoppervlak.    

Prestatie-indicator

Thema: Klimaatadaptatie, klimaatmitigatie, participatie

Als gevolg van klimaatverandering krijgen we in de toekomst vaker te maken met extreme droogte. De droge zomers van 2018 en 2019 zijn hiervan goede voorbeelden. De volgende maatregelen moeten helpen om (de gevolgen van) droogte te beperken en zijn gerelateerd aan de thema’s Klimaatadaptatie, klimaatmitigatie, participatie. 

Wat willen we bereiken?
Beleidsnota Duurzaam beheer zoetwater 
In 2022 stellen we de beleidsnota Duurzaam beheer zoetwater op. Het hoofdthema binnen Duurzaam Beheer Zoetwater is waterbeschikbaarheid: het in stand houden en zo mogelijk versterken van de zoetwatervoorraad voor zowel het grondwater als oppervlaktewater.Dit doen we in samenhang met andere lopende programma’s zoals het Waterbeheerprogramma en de BoVi, maar ook het Regionaal Waterprogramma van de provincie. Zo volgt uit het RWP, dat we in de komende planperiode gezamenlijk aan de slag gaan met een visie op het Noordelijk zeekleigebied, waarin verzilting een belangrijk thema is.

Wat gaan we daarvoor doen?
In 2022 leggen we de beleidsnota duurzaam beheer zoetwater ter vaststelling aan het bestuur voor.

Wat willen we bereiken?
Deltaprogramma zoetwater 

In 2022 beginnen we in het kader van het Deltaprogramma Zoetwater met de uitvoering van maatregelen om watertekorten, verzilting en droogte tegen te gaan. Hiervoor krijgen we een bijdrage uit het Deltafonds. Het gaat om maatregelen in de periode 2022 tot en met 2027 (tweede tranche Deltafonds). Elke landelijke zoetwaterregio (voor ons de IJsselmeerregio Noord Nederland) moet dit jaar daarvoor een bod doen aan het Rijk: een bod dat bestaat uit de maatregelen en de eigen financiering. De onderstaande maatregelen voor Fryslân zijn, samen met de provincie Fryslân, ingediend voor een bijdrage uit het Deltafonds tweede tranche (2022-2027)

1. Freshem (kartering zoet zout overgangen)
2. Zoet op zout Lauwersmeer
3. Waterconservering zandgronden
4. Inrichting beekdal Linde
5. Inrichting beekdal Koningsdiep

Wat gaan we daarvoor doen?

We stellen in 2022 de beleidsnota duurzaam zoetwaterbeheer vast en geven uitvoering aan de maatregelen uit het Deltafonds.

Prestatie-indicator