Risicoparagraaf

De gevolgen van de coronacrisis op de productie en financiën zijn voor alle taken van Wetterskip Fryslân zo goed mogelijk in beeld gebracht. Ondanks dat we al anderhalf jaar met deze crisis te maken hebben, zijn de gevolgen voor de lange termijn, vanwege de grote onzekerheid hoe de pandemie zich de komende periode gaat ontwikkelen, lastig in te schatten. In deze begroting zijn inschattingen gemaakt van de effecten van de coronacrisis op deze (meerjaren)begroting op basis van de huidige kennis. Zowel ten aanzien van de lastenontwikkeling als ten aanzien van de belastingopbrengsten.

De Veenweidevisie geeft de doelen en maatregelen voor het veenweidegebied op hoofdlijnen aan. De uitvoering van dit programma is een proces waarbij verschillende actoren een belangrijke rol spelen. Hun belangen zijn soms heel verschillend. Daardoor kan weerstand en de nodige discussie ontstaan. Het verloop van het proces bepaalt mede het tempo van de uitvoering en daarmee van de inzet van middelen (geld en capaciteit). De kans bestaat dat er bij de uitvoering meer maatwerk nodig is dan oorspronkelijk voorzien was. Afgesproken is dat Wetterskip Fryslân jaarlijks € 1,25 miljoen bijdraagt.

Ten behoeve van persleidingen wordt zo veel als mogelijk een recht van opstal gevestigd. Dit ter verzekering dat het werkelijk door het waterschap te lijden nadeel als gevolg van de verlegging van de persleidingen komt te liggen bij de initiatiefnemer die een wens heeft om tot verlegging van een persleiding over te gaan. Voor een deel van de oude leidingen waarvoor geen recht van opstal is gevestigd geldt nog steeds het financiële risico zoals zich dat heeft voorgedaan in de kwestie Centrale As en de N381. Op basis van een in 2020 voor Wetterskip Fryslân negatieve uitspraak van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State in bovengemelde kwestie over het recht van nadeelcompensatie bij het verleggen van persleidingen waar voor geen zakelijk recht is gevestigd, is nagegaan of het mogelijk is de positie van het waterschap op dit onderdeel nog te verbeteren. Daarbij is gekeken of de verlenging van de afschrijvingsduur van persleidingen van 30 jaar na 40 jaar een significante verlaging van de exploitatielasten kan opleveren. Het is gebleken dat verlenging van de afschrijvingstermijn na raadpleging van de huisaccountant een gering financieel effect heeft, omdat er geen grootschalig vervangingsprogramma voor persleidingen is vastgesteld. Door het financieel beleid ten aanzien van de afschrijvingsmethodiek te bestendigen, blijft de consistentie tussen boekwaarde en leeftijd van deze assetcategorie bovendien behouden. Er is daarom in 2021 door het dagelijks bestuur besloten de afschrijvingstermijn voor persleidingen in de notitie waarderingsgrondslagen niet te wijzigen.

Ook is nagegaan of het mogelijk is de voor de persleidingen waarvoor geen zakelijk recht is gevestigd alsnog een zakelijk recht te vestigen. Dit blijkt in praktijk een (te) arbeidsintensief traject omdat er niet alleen een inventarisatie moet worden gedaan van welke persleidingen hiervoor in aanmerking komen, maar dit betekent ook dat er met al degenen die het betreft contractuele onderhandelingen moeten worden gevoerd. Daarbij komt dat gemeenten en provincie wel toestemming verlenen voor het aanleggen van een leiding in hun eigendommen op basis van een vergunning, maar over het algemeen geen zakelijk recht willen. Er is daarom gekozen in voorkomende gevallen zo veel als mogelijk maatwerkafspraken te maken met de overheden die infrastructurele werken willen uitvoeren waarvoor de verlegging van persleidingen noodzakelijk is.

In februari 2018 is de Regeling exotenbestrijding verschenen. De verwachting was dat de provincie in lijn daarmee snel met beleidskaders zou komen voor exotenbestrijding (invasieve exoten, zowel flora als fauna). Naast het beleidskader is ook een uitvoeringskader nodig, inclusief financieringsafspraken met andere beheerders als Wetterskip Fryslân. Regulier overleg tussen provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân heeft echter nog niet tot een concrete werkwijze geleid.
Om schade aan watersysteem en natuur te beperken, vraagt het voorkómen en bestrijden van plaagsoorten steeds meer aandacht. Hierbij sluiten we zoveel mogelijk aan bij Europees, landelijk en regionaal beleid. Ook werken we samen met andere betrokken partijen. De ontwikkeling van plaagsoorten verloopt vaak onvoorspelbaar en is bijvoorbeeld sterk afhankelijk van het weer. Mede als gevolg van de klimaatontwikkeling, zien we de kosten de laatste jaren toenemen. We proberen deze kosten te dekken uit de reguliere budgetten, maar sluiten niet uit dat de bestrijding in enig jaar tot een overschrijding leidt.
Na een strenge winter volstaat het reguliere budget. Na een zachte winter en een groeizaam voorjaar en zomer, kan een overschrijding oplopen tot € 1 miljoen.

De nieuwe normen voor PFAS in grond en bagger kunnen leiden tot hogere kosten bij projecten en onderhoud waarbij grondverzet of afzet van bagger aan de orde is. Bij onderhoud geldt dit met name bij baggeren in stedelijk gebied. Hierbij is afzet van bagger op de kant vaak niet mogelijk en moet de bagger afgevoerd worden. De kosten hiervoor zijn momenteel in ontwikkeling. Ook bij baggeren nabij riooloverstorten moet de bagger afgevoerd worden. Voor het baggeren in het landelijk gebied lijken er weinig risico’s te zijn. Bij een verkenning in het beheergebied op twintig locaties bleek alle PFAS in de bagger ruimschoots onder de norm te zitten die geldt voor het verspreiden van bagger op de kant.
Bij projecten waarbij grondverzet aan de orde is (zoals bijvoorbeeld herstel van keringen), hebben we te maken met hogere onderzoekskosten en hogere kosten voor aanvoer van geschikte grond en de afvoer van grond. De kostenontwikkeling is sterk afhankelijk van de besluitvorming ten aanzien van PFAS

Voor de energiebesparende projecten maakt Wetterskip Fryslân gebruik van de Stimuleringsregeling Duurzame energie (= SDE-subsidie). De subsidievoorwaarden kunnen jaarlijks worden aangepast. Voor lopende projecten is een inschatting gemaakt van de mogelijk te ontvangen subsidie op energieopwekking op basis van de vingerende subsidievoorwaarden. Als er wijzigingen in de subsidievoorwaarden zijn, wordt het algemeen bestuur hiervan in kennis gesteld, inclusief de betekenis hiervan voor de lopende projecten.

De waterschappen hoeven geen afvalstoffenheffing te betalen over het zuiveringsslib dat ze verbranden. Binnen het kabinet is er gesproken over het laten vervallen van deze vrijstelling voor het verbranden van organische fracties. De voornaamste reden om de vrijstelling af te schaffen lijkt te liggen in het feit dat via deze route fosfaat niet teruggewonnen kan worden. De afschaffing van de vrijstelling heeft een grote invloed op het slibverwerkingstarief van de waterschappen. Het financiële effect voor Wetterskip Fryslân bedraagt indicatief € 2 miljoen per jaar. De Unie van Waterschappen heeft in dit kader de afgelopen periode contact gehad met het Ministerie van Financiën en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. De vrijstelling van de afvalstoffenheffing lijkt voor de korte termijn alleen te vervallen indien slib wordt meeverbrand met het huishoudelijk afval. Deze situatie komt in Nederland bijna niet voor. Als datum waarop de vrijstelling komt te vervallen, is destijds 1 januari 2021 genoemd, maar op dit moment is echter nog ongewis hoe dit onderwerp zich in de nabije toekomst gaat ontwikkelen.

In het voorjaar van 2020 is de landelijke masterplanning vastgesteld. Waterschappen geven hierin hun planning van de beoordelingen van hun primaire keringen aan. Daarbij is de deadline voor de afronding van de beoordeling nu vastgelegd op 1 juli 2022, waarmee de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) de mogelijkheid geboden wordt tijdig de voorgelegde beoordelingen te toetsen. We hebben daarmee nog twee jaar de tijd om de beoordelingen af te ronden. In 2021 en 2022 onttrekken we jaarlijks € 0,2 miljoen aan de bestemmingsreserve HWBP om zo een extra inspanning in de toetsing te kunnen doen. Voor de IJsselmeerdijken wordt nagegaan of we tot een voorlopig oordeel (sterk verkorte toets) kunnen komen. Wij spannen ons maximaal in om tot een voorlopig oordeel te komen. We trekken hierin landelijk op met de andere waterschappen. Met het vaststellen van het Masterplan voor de eerste beoordeling en de inspanning vanuit de Unie rondom het voorlopig oordeel, gaan we er van uit voldoende in handen te hebben om een voorlopig oordeel voor de IJsselmeerdijken te kunnen realiseren. Er blijft echter een kleine kans dat een voorlopig oordeel niet mogelijk blijkt te zijn. Dan halen we met de beschikbare capaciteit en middelen de landelijke planning niet.

Het doel van de ingangstoets is om de landelijke programmering van de HWBP-projecten stabieler te maken. De ingangstoets haalt een deel van de werkzaamheden en onderzoeken uit de verkenningsfase naar voren. Dat deel is dan waarschijnlijk niet meer subsidiabel. Wij doen in 2020 mee als pilot voor Schiermonnikoog (nadat de beoordeling uitgevoerd is). Zo willen we invloed uitoefenen op de definitieve vorm van de ingangstoets en het subsidiabel maken van de kosten.

De beheerovereenkomsten met andere waterschappen behelst het transport en zuiveren van afvalwater en verwerken van slib, afkomstig van lozingen uit het beheergebied van Wetterskip Fryslân. Aanpassing van de infrastructuur, brengt een verhoging van de kostprijs met zich mee.
Door te onderhandelen kan een contracttarief worden overeengekomen dat is gebaseerd op het VE-tarief van andere waterschappen, exclusief een percentage algemene kosten die geen betrekking hebben op transport, zuiveren en slibverwerking. Het alternatief is dat Wetterskip Fryslân zelf persleidingen aanlegt en de zuiveringscapaciteit van haar rwzi’s uitbreidt.

De vervangingswaarde van de assets van WF zegt iets over omvang van de toekomstige investeringen en over de afschrijvingen. Een berekening op basis van het huidige areaal en actuele kostenkentallen, om de vervangingswaarde van de assets van Wetterskip Fryslân te bepalen is weliswaar een theoretische exercitie, maar wel een exercitie die inzicht geeft in welke infrastructuur nodig is om wonen, werken en recreëren in het beheergebied mogelijk te maken en welke investeringskosten gemoeid gaan met de instandhouding ervan. Het hanteren van formele afschrijvingstermijnen uit de Verordening Waarderingsgrondslagen levert een balanstotaal op tegen vervangingsprijzen, en economische afschrijvingslasten. Deze verschilt echter van het balanstotaal en de afschrijvingen uit het Meerjaren Perspectief omdat die balans sterk historisch is bepaald. Actualisatie van de getallen laten een behoorlijke discrepantie zien tussen de werkelijkheid en het 'theoretische model'. Sturing op toekomstige vervangingsinvesteringen én nieuwe investeringen bepalend is voor een stabiele financiële basis in relatie tot een betrouwbare en bestendige uitvoering van de taken. Hiervoor is het noodzakelijk de komende periode de getallen te verfijnen en op basis hiervan keuzes te maken inzake beheerdoelen in relatie tot risico’s, afschrijvingstermijnen, fysieke herinrichting of hoogte van investeringen.