Participatie

We hebben draagvlak nodig om ons werk te doen en tot resultaat te komen schoon, voldoende en veilig. Er kunnen altijd conflicterende, of juist elkaar versterkende belangen zijn. Hetzelfde geldt voor de opgaven van onze belanghebbenden. We kunnen het niet alleen. Dus gaan we met onze belanghebbenden in gesprek. Dat doen we in integrale gebiedsprocessen. Wanneer we al in een vroeg stadium samenwerken, komen de verschillende perspectieven, kennis en creativiteit direct op tafel en zien we beter waar de gezamenlijke belangen liggen.  Dit vergroot de kwaliteit van de oplossingen. De meest geschikte samenwerkingsvorm bepalen is altijd maatwerk. Onderdeel van het maatwerk is het bepalen welke rol en positie het bestuur heeft. De leden van het algemeen en dagelijks bestuur zijn actief aanwezig in de samenleving, ze stellen de kaders, luisteren naar de samenleving en evalueren het participatieproces.

We werken natuurlijk al langer samen met onze bewoners en maatschappelijke organisaties. Wel zien we dat de behoefte van de samenleving verandert. Dat geldt ook voor de eisen vanuit wetgeving. Zo stimuleert de Omgevingswet participatie om zo vroegtijdig belangen, meningen, kennis en creativiteit op tafel te krijgen. Daarom zijn in de Omgevingswet en in het Omgevingsbesluit regels over participatie opgenomen. Naar aanleiding van deze ontwikkelingen zijn wij gestart met de programma’s WF in de Mienskip en Implementatie Omgevingswet. Met deze programma’s willen we er voor zorgen dat participatie een uniform en structureel karakter krijgt. Deze nieuwe manier van werken vraagt flexibiliteit en tijdsinspanning van zowel onze medewerkers als van de belanghebbenden.

Ook het koppelen van maatschappelijke initiatieven van derden (overheden en particulieren) met ons werk of met een investering, is een vorm van participatie. We toetsen het initiatief aan onze regelgeving en bepalen wat ons te doen staat. Regisseren, stimuleren, toetsen of zelfs loslaten; volgens de treden van de participatieladder. We willen de initiatiefnemers sneller duidelijkheid geven over of en hoe we met hen gaan samenwerken. We gaan uit van de participatieladder en ontwikkelen samen met andere overheden een werkwijze die voor belanghebbenden herkenbaar is.

Wat willen we bereiken?
Samenwerking met andere overheden

We werken al bij veel onderwerpen samen met andere overheden, waaronder de provincie Fryslân. We kijken naar mogelijkheden om deze samenwerking te verdiepen. Een voorbeeld is het ontwikkelen van ‘de Friese samenwerking’ en de aanpak van het Veenweidegebied. Daarnaast zijn we betrokken bij het opstellen van de lange termijn studie boezem en het provinciale waterprogramma in samenhang met ons eigen waterbeheerprogramma. Met de provincie en gemeenten ontwikkelen we een werkwijze om maatschappelijke initiatieven als één overheid te benaderen.
De complexiteit in de samenleving is de laatste decennia sterk toegenomen. En daarmee de interactie tussen de verschillende belanghebbenden. Om als overheid daadkrachtig en doeltreffend te blijven werken is samenwerking met andere overheden nodig. Met het oog op efficiency en kwaliteit blijven we inzetten op bestaande en nieuwe samenwerking. Wel kijken we daarbij kritisch welke meerwaarde samenwerkingsverbanden hebben voor het uitvoeren van onze taken.

Wat willen we bereiken?
WF in de Mienskip

Ook in 2022 gaan we gaan verder met het programma WF in de Mienskip . Dit programma moet ons bewust maken over hoe we beter kunnen inspelen op vragen uit de Friese samenleving en wat daarbij onze rol is. Een voorbeeld hiervan is Right to Challenge.
Met het programma:

• Brengen we samenhang aan in de wijze van participatie in onze plannen en projecten;
• zorgen we dat we sneller en duidelijker antwoorden kunnen geven op vragen van  maatschappelijke initiatieven;
• richten we onze organisatie verder in op Right to Challenge;
• zijn we duidelijk over waar het Right to Challenge niet geldt en
• stellen we participatiebeleid op en implementeren het.

Wat gaan we daarvoor doen?

We stellen het participatiebeleid vast en maken een start met de implementatie ervan.

Wat willen we bereiken?
Omgevingswet

De Omgevingswet treedt naar verwachting op 1 juli 2022 in werking. De Omgevingswet stelt eisen aan een meer participatieve en ondersteunende houding van overheden. Ook stimuleert de wet een manier van werken die wensen uit de samenleving begeleidt en uitgaat van samenwerking met alle betrokken partijen. Participatie moet daarom een plek krijgen in onze werkprocessen. Bij de totstandkoming van de nieuwe juridische kerninstrumenten (Waterschap verordening, Projectbesluiten, Waterbeheerprogramma en Blauwe Omgevingsvisie) moet we kunnen aantonen hoe participatie is toegepast. Ook is participatie een vereiste in de vergunningprocedure. Initiatiefnemers die een vergunningaanvraag indienen, moeten aantonen of en hoe zij hun omgeving betrokken hebben.

Wat gaan we daarvoor doen?

• We hebben overheden en ketenpartners in Fryslân aantoonbaar betrokken bij de totstandkoming van de Waterschap verordening.
• We hebben de nieuwe Projectbesluitprocedure ingevoerd. Participatie en het betrekken van belanghebbenden zijn integraal onderdeel van deze procedure;
• We hebben vastgesteld hoe we in de vergunningprocedure met het participatievereiste omgaan. Dit hebben we vastgelegd in het uitvoeringsbeleid vergunningverlening.

Wat willen we bereiken?
Blue Deal Mozambique

Het programma Blue Deal heeft één duidelijk doel: 20 miljoen mensen in 40 stroomgebieden wereldwijd aan schoon, voldoende en veilig water helpen. De waterschappen stellen zich daarbij op als een partner die helpt bij het zoeken naar oplossingen. We leren over en weer, waardoor ook de Nederlandse waterbeheerders hun werk kunnen blijven verbeteren.  

Wetterskip Fryslân levert een bijdrage aan deze internationale samenwerkingsprogramma Blue Deal Mozambique . Het programma ondersteunt de drie Mozambikaanse waterschappen om hun taken op het gebied van waterveiligheid, watervoorziening en waterkwaliteit te verbeteren. Daarbij verzorgen we de landelijke coördinatie. Als vervolg op het afgeronde sanitatieproject gaat het Blue Deal-programma door met het ondersteunen van de gemeente Beira bij haar taken op het gebied van sanitatie en stedelijk waterbeheer. Daarnaast loopt er nog een bestaand, klein project voor ondersteuning op het gebied van grondwaterbeheer bij een van de Mozambikaanse waterschappen. Binnen het Blue Deal-programma verdubbelt het Rijk de inzet van de Nederlandse en Mozambikaanse waterschappen. Voor het grondwaterproject is er een cofinanciering beschikbaar van het Ministerie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Het programma levert een bijdrage aan duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG's) als Schoonwater en sanitatie (SDG 6) en klimaatactie (SDG 13).

Wat willen we bereiken?
Educatie en innovatie

Afgelopen jaar zijn Innovatie en Educatie gecombineerd waardoor kennis delen en innovaties implementeren hand in hand gaan. Hierdoor maken we beter zichtbaar wat er in een innovatieproject is geleerd, kunnen we deze kennis presenteren, door ontwikkelen en deze onderdelen delen binnen en buiten Wetterskip Fryslân.  
Daarnaast verwachten we dat deze geïntegreerde aanpak bevordert dat alle waterschappers hun werk doen vanuit een trots gevoel op het waterwerk, met gevoel voor het grotere geheel en de bedoeling van onze opgaven. Door meer te horen over het werk van anderen, begrijpen we het belang van het grotere geheel.  
We onderscheiden binnen ons innovatieprogramma de volgende vier innovatiethema’s:

• Duurzaamheid en kringlopen.
• Innovaties in het watersysteem.
• Optimaliseren zuiveren.
• Sociale en maatschappelijke innovatie.

Naast de bovengenoemde innovatieprojecten vinden er vanuit de primaire opgaven nog meer innovatieve onderzoeken plaats met een eigen financieringsstroom.

Educatie heeft als taak het waterbewustzijn in de samenleving op peil te houden. We werken actief samen met het onderwijs o.a. stages, gastlessen en leerprojecten voor studenten (WO/HBO/MBO) waarbij de resultaten zowel voor de studenten als voor het Wetterskip leerzaam zijn.
We bieden educatieve excursies aan bij onze Assets. We werken landelijk samen met andere waterschappen om educatie materiaal te ontwikkelen voor het onderwijs. We werken intern samen met andere projecten (bijv. WF in de Mienskip) om burgers te bereiken met educatieve doelen. Kleine subsidies besteden we met name aan samenwerking met burgerinitiatieven waarbij water en kunst en cultuur aan elkaar gekoppeld zijn.

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2022 willen wij de verdere integratie van educatie en innovatie vormgeven en een bijdrage leveren aan de lerende organisatie. Kennis ontwikkelen, delen en implementeren gaat dan hand in hand.

• Er zijn 9 innovatieprojecten die doorlopen in 2022 waaraan wordt bijgedragen vanuit het innovatiebudget 2022. Daarnaast kunnen in 2022 nieuwe innovatievoorstellen worden ingediend die zullen worden beoordeeld of daaraan een bijdrage uit het innovatiebudget kan worden toegekend. Jaarlijks wordt verantwoording gelegd aan het bestuur over het gehele innovatieprogramma.

• We ontwikkelen educatiemateriaal voor gastlessen in samenwerking met de noordelijke waterschappen.
• We willen meerdere assets publiekstoegankelijk maken. We bieden onder andere via de website de mogelijkheid om excursies naar onze assets te boeken. Het bezoekersbeleid voor de assets is in ontwikkeling.
• We werken in het Jongerenevent Water en Klimaat samen met Instituut Natuur Educatie en de noordelijke waterschappen en provincies.
• We werken samen met Centrum Innovatief vakmanschap (CIV) Water en MBO scholen in het verzorgen van gastlessen en excursies.
• We bieden stageplekken, afstudeerplekken en promotieplekken aan voor studenten van voortgezet onderwijs, MBO en HBO/Universiteit.
• We hebben een gastsprekerslijst van medewerkers die voorlichting of een excursie kunnen begeleiden. We gaan oud medewerkers van WF inzetten als vrijwilligers bij ontvangsten en excursies.

Wat willen we bereiken?
3. We versterken de primair waterkeringen via het Hoogwaterbeschermingsprogramma

Thema: Klimaatadaptatie, participatie
In 2050 moeten alle primaire waterkeringen in Nederland voldoen aan de nieuwe veiligheidsnormen. Om dit te bereiken werken alle waterschappen en Rijkswaterstaat samen in het landelijke ‘Hoogwaterbeschermingsprogramma’ (HWBP). De opgave primaire keringen is zo te beschouwen als één grote opgave onder de noemer van klimaatadaptatie. De projecten binnen de opgave bereiden we integraal voor. Dat betekent dat we bij het definiëren van de scope alle thema's en opgaven betrekken. Daarbij werken we gebiedsgericht en samen met omgeving en overheden (participatie).

Wetterskip Fryslan | Programma Waddenzeekust - YouTube

Wat gaan we daarvoor doen?

Het Rijk dekt de helft van de kosten en de gezamenlijke waterschappen dragen 40% bij. Daarnaast betalen we zelf 10% van de kosten van onze eigen projecten. Alle dijkversterkingsprojecten worden aangemeld bij het HWBP. De Alliantie programmeert de voorbereidingen en uitvoering van projecten op basis van urgentie. In het najaar van 2021 is de programmering voor de periode 2023-2034 vastgesteld. De programmering ziet er voor ons waterschap als volgt uit:

Wat willen we bereiken?
Aanleg luwe ondiepe waterzones /natuurvriendelijke oevers (CA21 en CA22) 
Thema: Biodiversiteit, participatie

De opgave draagt bij aan het thema participatie in de vorm dat opgaves inclusief projecten van derden (bijvoorbeeld provincie) zijn. De bijdrage aan het thema biodiversiteit laat zich zien door het aanleg van natuurvriendelijke oevers, maar ook door de manier van onderhouden van deze oevers.

Wat gaan we daarvoor doen?
In 2022 starten we met het uitvoeren van de maatregelen uit de nieuwe KRW beslisnota 2022-2027 en de bijbehorende KRW-factsheet 2022-2027. In 2022 verbeteren we de natuurvriendelijke inrichting van luwe ondiepe waterzones in de boezemmeren (circa 21 hectare). Ook monitoren we de al ingerichte zones. Langs de boezemkanalen leggen we circa 32 kilometer natuurvriendelijke oevers aan. Voor de uitvoering van de maatregelen in de periode 2020 tot en met 2022 maken we gebruik van de POP-3 subsidieregeling.  

Prestatie-indicator

Wat willen we bereiken?
Uitwerking veenweidevisie (CA15 en CA16)
Thema klimaatadaptatie, participatie

Met de Friese veenweideaanpak willen we de uitstoot van broeikasgassen beperken. Ook het beperken van de negatieve gevolgen van de bodemdaling door veenoxidatie en het aanpassen van het watersysteem aan klimaatverandering, zijn belangrijke doelen van deze gezamenlijke integrale aanpak. Met deze aanpak dragen we bij aan het terugdringen van CO2 in de veenweidegebieden zoals dat in het landelijke klimaatakkoord is afgesproken.

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2021 is de ambitie voor de veenweidegebieden bepaald in het Veenweideprogramma 2021-2030. In 2022 vindt, Op basis van de landelijk vast te stellen verdeling van de opgave om in de veenweidegebieden 1 megaton CO2 equivalenten te verminderen en de daarbij horende monitoringssystematiek, een eerste herijking van dit programma plaats. Zo kijken we of de veengebieden met een veenpakket dunner dan 80 cm (inclusief moerige gronden) en de veengebieden met een dik kleidek (dikker dan 40 cm) ook een bijdrage moeten leveren aan de taakstelling die is afgesproken in het klimaatakkoord. Ook leggen we een aanpak voor de funderingsproblematiek in het veenweidegebied voor aan het algemeen bestuur, Provinciale Staten en de betrokken gemeenteraden.

Naast deze herijking gaan we in 2022 door met de uitvoering van het Veenweideprogramma 2021-2030. In twee ontwikkelgebieden (Hegewarren en Aldeboarn de Deelen) ronden we het gebiedsplan af. In de overige vier gebieden werken we samen met betrokkenen de gebiedsplannen verder uit.
De aanpak in het veenweidegebied vraagt om de nodige aanpassingen, zowel in het waterbeheer maar ook in de landbouw. In 2022 doen we met diverse proeven, pilots en onderzoeken ervaring op met deze veranderingen.

Prestatie indicator

• Herijking veenweideprogramma 2021-2030 (incl. aanpak funderingen)
• 6 gebiedsprocessen actief om doelstellingen veenweideprogramma te realiseren
• Gebiedsplan Aldeboarn de Deelen afgerond
• Gebiedsplan Hege Warren afgerond
• Uitvoering innovatieve pilots op basis van veenweideprogramma 21020-2130

Wat willen we bereiken?
Programma stedelijk water
Thema participatie, klimaatadaptatie

Het programma stedelijk water is een brede samenwerking tussen Wetterskip Fryslân, de Friese gemeenten en provincie Fryslân in het stedelijk gebied. De integrale thema’s rond klimaat, waterkwaliteit, beheer- en onderhoud en data op orde komen hier samen. Het programma is erop gericht om de samenwerkingsovereenkomst en het bijhorende addendum tot uitvoering te brengen. Dit alles in het licht van nieuwe ontwikkelingen rond klimaatadaptatie, zoals hittestress, extreme wateroverlast en verdroging.

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2022 stellen we samen met de gemeenten een nieuwe regeling op voor de wateren buiten de hoofd- en secundaire watergangen. Ook zetten we de implementatie van het proces stedelijk water voort. Daarnaast gaan we door met het wegwerken van achterstallig onderhoud, het opstellen van beheer- onderhoudsplannen en de data op orde.

Prestatie indicator

• Opstellen nieuwe regeling buiten hoofd- en secundaire wateren
• Implementatie proces stedelijk water
• Wegwerken achterstallig onderhoud

Wat willen we bereiken?
Maatregelen verbeteren doelrealisatie (CA11)
Thema participatie, klimaatadaptatie

Voor de gebruikersfunctie landbouw is afgesproken dat we voldaan aan een gemiddelde doelrealisatie van minimaal 70%. In de watergebiedsplannen is per deelgebied vastgelegd welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Daarvoor is draagvlak nodig. Er kan namelijk sprake zijn conflicterende of juist elkaar versterkende belangen. In gebiedsprocessen brengen we belangen bij elkaar en bereiden we samen met de gebruikers van het gebied maatregelen voor.

Wat gaan we daarvoor doen?

Vanuit lopende gebiedsprocessen bereiden we maatregelen voor die bijdragen aan een gemiddelde van minimaal 70%-doelrealisatie. Klimaatadaptatie is onderdeel van gesprek tijdens de planvorming en de gebiedsprocessen.

Prestatie-indicator

De prestatie-indicatoren zijn gemiddelden. De realisatie fluctueert per jaar en hangt af van de oplevering van concrete projecten.
Voor de realisatie van de opgaven is geen einddatum afgesproken. Het totale landbouwareaal is 259.432 ha.

Wat willen we bereiken?
Beheerplan waterlopen (CA11 en CA41)
Thema participatie, digitalisering en biodiversiteit

In het beheerplan waterlopen staan de werkzaamheden die nodig zijn voor instandhouding van de waterlopen. Het gaat om:

• Het uitvoeren van ‘klein en groot onderhoud’ van hoofdwateren in landelijk gebied. Denk aan maaien en hekkelen, baggeren en onderhoud beschoeiingen en waar mogelijk inzaaien kruidenrijk mengsel om de biodiversiteit te vergroten.
• Toezicht op schouwwateren en actieve communicatie over natuurvriendelijk schonen.
• Het onderhoud van passieve kunstwerken, zoals dammen, duikers en sifons.
• Het maken van afspraken met grondeigenaren over het zelf onderhouden van watergangen (‘Right to Challenge’)
• Het bestrijden van exoten volgens het plan van aanpak plaagsoorten. Denk aan de grote waternavel, rivierkreeften en reuzebereklauw.

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2022 herzien we het proces van de schouw en voeren we de nieuwe werkwijze in. Daarbij gaan we werken met drones. We baggeren jaarlijks drie clusters op leggerprofiel. Zo voeren we in een cyclus van negen jaar het regulier baggeren uit. In 2022 ronden we het opstellen van het proces passieve kunstwerken af. Ook werken we aan een beslisboom voor het herstellen van de oevers waar particulieren eigenaar van zijn. Zo kunnen we de juiste afweging te kunnen maken over het vergoeden van het herstellen van een oever. In 2022 willen we met 15 groepen eigenaren afspraken hebben gemaakt over het zelf onderhouden van de watergangen. In 2022 werken we het plan van aanpak exotenbestrijding uit.

Prestatie-indicator

• Afronden implementatie schouwproces  
• Regulier baggeren
• Afronden opstellen proces passieve kunstwerken
• Opstellen beslisboom oevers
• Met 15 groepen eigenaren afspraken over zelf onderhouden watergangen
• Bestrijding grote waternavel en reuzebereklauw volgens plan van aanpak

Wat willen we bereiken?
Peilbeheer
Thema participatie

In het beheergebied van Wetterskip Fryslân bevinden zich circa 8.000 peilgebieden. Deze peilgebieden zijn vastgesteld en vastgelegd in de peilbesluitenkaart. De rayonbeheerder beheert deze peilen door middel van het gebruik van onze assets (stuwen, inlaten, gemalen, waterlopen, waterkeringen). Bij iedere asset stellen we het peil in uit het geldende peilbesluit. Dat staat vermeld op de peilbesluitenkaart. Aan de hand van de peilschalen en software voor het bedienen van assets controleren we of het juiste peil is ingesteld.
Het beheren van de peilen is een continu proces waar rayonbeheerders, afhankelijk van de weersomstandigheden, een groot deel van hun beschikbare tijd mee bezig zijn. Daarnaast komen er meldingen binnen van te hoge of te lage waterstanden afhankelijk van de actuele weersomstandigheden. De rayonbeheerder reageert hierop door controle van het peil en eventueel het nemen van extra maatregelen.

Wat gaan we daarvoor doen?

We stellen de peilen zodanig in dat we voldoen aan de peilbesluitenkaart. Hierbij anticiperen we op het aantal meldingen door ingelanden en op de weersomstandigheden.

Prestatie-indicator

• Het afhandelen van het aantal meldingen
• Instellen van peilen aan de hand van peilbesluiten kaart

Wat willen we bereiken?
Actualisatie en realisatie wateroverlastbeleid (CA8)
Thema klimaatadaptatie, participatie

In het veiligheidsplan-II uit 2014 staan maatregelen om wateroverlast nu en in de toekomst te voorkomen. Dit plan hebben we in 2018 geëvalueerd. Diverse ontwikkelingen die in de evaluatie zijn benoemd (zoals de visie Toekomst bestendig waterbeheer) vragen in 2022 om actualisatie van het wateroverlastbeleid voor de deelsystemen. Voor de uitvoering van maatregelen is 2022 een overgangsjaar. Conform het huidige beleid voeren we in 2022 nog de maatregelen uit die in de vergevorderde plannen van de watergebiedsplannen zijn opgenomen.

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2022 toetsen we de deelsystemen op de kans op wateroverlast en actualiseren we het wateroverlastbeleid. Ook bepalen we welke actuele en toekomstige opgaven er zijn voor de waterberging in de deelsystemen. In het Veenweideprogramma 2021-2030 is een opgave van 500 hectare ingeschat om het verlies aan bergingscapaciteit door peilverhoging te compenseren. Deze opgave zullen we in de toetsing actualiseren.

In 2022 realiseren we de waterberging in overleg met de streek. De realisatie kan daarbij afwijken van de opgave die in de watergebiedsplannen is bepaald. In situaties waarin de doelmatigheid in het geding is of we geen grond kunnen verkrijgen, passen we de norm aan en kunnen we geen of minder waterberging realiseren. Waar mogelijk dienen we een subsidieaanvraag in voor de Impulsregeling klimaatadaptatie.

Prestatie-indicator

De jaarlijkse prestatie indicatoren van 2023 t/m 2026 zijn gemiddelden over deze periode en zijn gebaseerd op de toetsing in de watergebiedsplannen. De realisatie fluctueert per jaar en hangt af van de oplevering van concrete projecten en vrijwillige medewerking van ingelanden.

Wat willen we bereiken?
Duurzaam beheer zoet water deelsystemen
Thema klimaatadaptatie, participatie

Om verdroging van natuurgebieden tegen te gaan, nemen we in overleg met de streek maatregelen. Dat doen we binnen het programma zoet water in projecten die we mede uitvoeren in het kader van de Regio Deal Zuidoost en de lopende gebiedsprocessen van beekdal Linde, Dulf Mersken, Murk-Wrâns, Graverijpolder en Harich-Elahuizen. De gebiedsprocessen van Oldelamer Nijlamer en de Jordaan zijn recent afgerond waarbij de uitvoeringsmaatregelen voor verdrogingsbestrijding zijn bepaald. In 2022 vindt voorbereiding op en uitvoering van maatregelen plaats.

Wat gaan we daarvoor doen?

Vanuit lopende gebiedsprocessen bereiden we maatregelen voor die bijdragen aan de doelrealisatie natuur. Bijbehorende prestaties zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Prestatie-indicator

• De prestatie indicatoren zijn gemiddelden. De realisatie fluctueert per jaar en hangt af van de oplevering van concrete projecten.
• Voor realisatie van de opgaven is geen einddatum afgesproken. Het totaal natuurareaal is 42.197 ha