Klimaatadaptatie

Klimaatadaptatie gaat over het beperken van het risico op schade door klimaatverandering en weersextremen. Dit vertaalt zich naar verschillende opgaven op het gebied van wateroverlast, verzilting, watertekort, zoetwater, hittestress en overstroming. De ambitie van het Rijk is om in 2050 klimaatbestendig te zijn. Onze doelstellingen sluiten hierop aan. We zijn partner voor andere partijen en nemen vanuit onze verantwoordelijkheid en expertise graag het voortouw op dit gebied.

Als onderdeel van het Fries Bestuursakkoord Waterketen 2016-2020 hebben de Friese overheden een klimaatstresstest uitgevoerd. Mogelijke oplossingen op het gebied van klimaatadaptatie zijn opgenomen in de Friese klimaatatlas.

Met het Fries Bestuursakkoord Water en Klimaat 2021-2025 geven de Friese overheden een regionale uitwerking van het eerdergenoemde Deltaplan Ruimtelijke adaptatie. Daarbij staat het vergroten van het waterbewustzijn in Fryslân hoog op de agenda. In 2021 is een programmaplan klimaatadaptatie opgesteld. Dat voeren wij in 2022 uit.   

In het programmaplan Klimaatadaptie zijn de volgende maatregelen opgenomen:

Wat willen we bereiken?
Impulsregeling klimaatadaptatie

Net zoals in 2021, bereiden we ook in 2022 een gezamenlijke subsidieaanvraag voor in het kader van de impulsregeling klimaatadaptatie van het Rijk. Hiervoor worden projecten geselecteerd in de investeringsprogrammering die een bijdrage leveren aan klimaatadaptatie.  In de impulsregeling klimaatadaptatie is € 13.7 miljoen aan subsidie gereserveerd voor de werkregio Fryslân (De Friese gemeenten, Wetterskip Fryslân en Provincie Fryslân). In de eerste tranche in 2021 heeft Wetterskip Fryslân twee projecten ingediend waarvoor een subsidiebedrag van € 181.500 is aangevraagd. Alle projecten zijn geprogrammeerd en vragen geen extra eigen financiële middelen. Indien de subsidie wordt gehonoreerd betekent dit dat er 33% (dat is het subsidiepercentage) aan ruimte komt (ruimtebieder) in de investeringsprogrammering. Deze maatregel werken we uit in de opgave deelsystemen.

Wat willen we bereiken?
Communicatie en vergroten waterbewustzijn

Met onze corporate- en projectcommunicatie zetten we in op het vergroten van het waterbewustzijn (het belang van ons werk) de zichtbaarheid van ons werk en de betrokkenheid van onze stakeholders. Daarnaast werken we via het Fries bestuursakkoord Water en Klimaat samen met andere overheden aan het vergroten van het waterbewust handelen van inwoners, bedrijven en stakeholders. De communicatie is gericht op het aanjagen van klimaat adaptief handelen, zichtbaar maken van wat er al gebeurt en verbinden van initiatieven en partijen. Deze maatregel werken we uit in de opgave bedrijfsvoering .

Wat willen we bereiken?
Vitale en kwetsbare functies

De werkgroep ruimtelijke adaptatie van het Regionaal Bestuurlijk Overleg (RBO) Noord voert in 2022 een stresstest uit van vitale en kwetsbare functies (V&K). De waterschappen zijn daarbij verantwoordelijk voor de kwetsbare functies Keren en beheren oppervlaktewater en Waterketen . Op basis van deze stresstest kunnen afzonderlijke partijen maatregelen treffen om het risico op uitval van V&K door weersextremen te minimaliseren. Deze maatregel werken we uit in de opgave waterketen .

Wat willen we bereiken?
Waterakkoorden
Gemeenten zijn niet langer verplicht om een basisrioleringsplan op te stellen. Daardoor ontbreekt bij ons het overzicht over de uitbreidingen en aanpassingen in het gemeentelijke rioleringsstelsel. Daardoor weten we niet precies wat de omvang is van onze afnameverplichting voor gemeentelijk afvalwater. Betere afstemming met gemeenten is dus nodig. Ook zien wij in betere samenwerking kansen voor een meer integrale benadering van het stedelijk watersysteem (afvalwater, oppervlaktewater en grondwater). De afspraken met gemeenten leggen we vast in waterakkoorden. In 2021 hebben we met de gemeente Leeuwarden hiervoor verkenningen uitgevoerd.  Deze maatregel werken we uit in de opgave waterketen.

Wat willen we bereiken?
Lange termijn verkenning Boezemwatersysteem

Samen met de provincie Fryslân brengen we in kaart wat de gevolgen zijn van de verwachte klimaatverandering op de boezem. Als tijdshorizon nemen we het jaar 2100. We identificeren knelpunten en schetsen mogelijke oplossingen: het boezempeil stijgt met de zeespiegel mee, blijft gelijk of daalt met het maaiveld mee, we gaan meer of minder bergen en bufferen. Voor de zomer van 2022 hebben we samen met de belanghebbenden de effecten van de mogelijke oplossingen in beeld gebracht. Ook hebben we bekeken of sommige oplossingen af kunnen vallen. In de tweede helft van 2022 en in 2023 brengen we de kansrijke scenario’s in beeld die bijdragen aan een robuust en veerkrachtig boezemsysteem. In 2024 nemen we op basis daarvan een beslissing over de toekomstige adaptatie van het Friese Boezemsysteem. De scenario’s uit de boezemverkenning zijn input voor de Blauwe Omgevingsvisie (BoVi)

Wat willen we bereiken?
Blauwe omgevingsvisie (BOVi)

De Blauwe Omgevingsvisie (BOVi) is een integrale langetermijnvisie voor de toekomst van het Friese watersysteem. Als tijdshorizon nemen we 2050 met een doorkijk naar 2100. De visie geeft aan hoe het watersysteem en het waterbeheer richting kunnen geven aan toekomstige ontwikkelingen op gebied van landgebruik en land(schaps)inrichting. Daarbij houden we rekening met de effecten van klimaatverandering. Ook geven we onze visie op hoe we met water as centraal en verbindend element kunnen omgaan met een aantal maatschappelijke opgaven. Denk aan circulaire economie, energietransitie en biodiversiteit. Met de BOVi bieden we onze externe partners (provincie, gemeenten, Rijkswaterstaat, Vitens, landbouworganisaties, natuurbeheerders en de recreatiesector) bovendien houvast over de intenties en de koers van het waterschap. Bij dit alles werken we nauw samen met de provincie Fryslân om zo te komen tot een gedeelde visie op de toekomstige inrichting van Fryslân. Daarbij is afgesproken dat het waterschap de BOVi vaststelt en dat er een gezamenlijke Blauwe Bouwsteen Water komt die door beide besturen wordt vastgesteld. Deze bouwsteen dient als input voor de eerstvolgende herziening van de provinciale Omgevingsvisie.

De totstandkoming van de BOVi kent vier fasen:

• Verkenningsfase
• Interactie met de omgeving
• Integratie tot de BOVi
• Besluitvorming

Wat willen we bereiken?
Waterbeheerprogramma

De Waterwet en de Omgevingswet (die ingaat per 1 juli 2022) verplichten ons om elke zes jaar het Waterbeheerprogramma (WBP) te actualiseren. Dit programma geeft inzicht in de opgaven en maatregelen op de kortere termijn (2022-2050). We actualiseren het programma aan de hand van de intern opgeleverde Integrale Waterrapportage (IWR) en input vanuit (lopende) studies en processen. Denk aan de Friese boezemverkenning, de uitgangspunten van de Beleidsnota duurzaam beheer zoetwater en het Veenweideprogramma 2020-2030. Ook hier werken we nauw samen met de provincie Fryslân, die op hetzelfde moment werkt aan haar Regionale Waterprogramma (RWP).

Het Waterbeheerprogramma 2022-2027 loopt voor op de Blauwe Omgevingsvisie (BOVi). De vertaling van de visie naar prioriteiten, doelen en maatregelen op middellange termijn zal landen in het daaropvolgende Waterbeheerprogramma (WBP).

Wat  gaan we daarvoor doen?

In 2022 wordt het Waterbeheerprogramma ter besluitvorming voorgelegd aan het algemeen bestuur.

Wat willen we bereiken?
3. We versterken de primair waterkeringen via het Hoogwaterbeschermingsprogramma

Thema: Klimaatadaptatie, participatie
In 2050 moeten alle primaire waterkeringen in Nederland voldoen aan de nieuwe veiligheidsnormen. Om dit te bereiken werken alle waterschappen en Rijkswaterstaat samen in het landelijke ‘Hoogwaterbeschermingsprogramma’ (HWBP). De opgave primaire keringen is zo te beschouwen als één grote opgave onder de noemer van klimaatadaptatie. De projecten binnen de opgave bereiden we integraal voor. Dat betekent dat we bij het definiëren van de scope alle thema's en opgaven betrekken. Daarbij werken we gebiedsgericht en samen met omgeving en overheden (participatie).

Wetterskip Fryslan | Programma Waddenzeekust - YouTube

Wat gaan we daarvoor doen?

Het Rijk dekt de helft van de kosten en de gezamenlijke waterschappen dragen 40% bij. Daarnaast betalen we zelf 10% van de kosten van onze eigen projecten. Alle dijkversterkingsprojecten worden aangemeld bij het HWBP. De Alliantie programmeert de voorbereidingen en uitvoering van projecten op basis van urgentie. In het najaar van 2021 is de programmering voor de periode 2023-2034 vastgesteld. De programmering ziet er voor ons waterschap als volgt uit:

Wat willen we bereiken?
Uitwerking veenweidevisie (CA15 en CA16)
Thema klimaatadaptatie, participatie

Met de Friese veenweideaanpak willen we de uitstoot van broeikasgassen beperken. Ook het beperken van de negatieve gevolgen van de bodemdaling door veenoxidatie en het aanpassen van het watersysteem aan klimaatverandering, zijn belangrijke doelen van deze gezamenlijke integrale aanpak. Met deze aanpak dragen we bij aan het terugdringen van CO2 in de veenweidegebieden zoals dat in het landelijke klimaatakkoord is afgesproken.

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2021 is de ambitie voor de veenweidegebieden bepaald in het Veenweideprogramma 2021-2030. In 2022 vindt, Op basis van de landelijk vast te stellen verdeling van de opgave om in de veenweidegebieden 1 megaton CO2 equivalenten te verminderen en de daarbij horende monitoringssystematiek, een eerste herijking van dit programma plaats. Zo kijken we of de veengebieden met een veenpakket dunner dan 80 cm (inclusief moerige gronden) en de veengebieden met een dik kleidek (dikker dan 40 cm) ook een bijdrage moeten leveren aan de taakstelling die is afgesproken in het klimaatakkoord. Ook leggen we een aanpak voor de funderingsproblematiek in het veenweidegebied voor aan het algemeen bestuur, Provinciale Staten en de betrokken gemeenteraden.

Naast deze herijking gaan we in 2022 door met de uitvoering van het Veenweideprogramma 2021-2030. In twee ontwikkelgebieden (Hegewarren en Aldeboarn de Deelen) ronden we het gebiedsplan af. In de overige vier gebieden werken we samen met betrokkenen de gebiedsplannen verder uit.
De aanpak in het veenweidegebied vraagt om de nodige aanpassingen, zowel in het waterbeheer maar ook in de landbouw. In 2022 doen we met diverse proeven, pilots en onderzoeken ervaring op met deze veranderingen.

Prestatie indicator

• Herijking veenweideprogramma 2021-2030 (incl. aanpak funderingen)
• 6 gebiedsprocessen actief om doelstellingen veenweideprogramma te realiseren
• Gebiedsplan Aldeboarn de Deelen afgerond
• Gebiedsplan Hege Warren afgerond
• Uitvoering innovatieve pilots op basis van veenweideprogramma 21020-2130

Wat willen we bereiken?
Programma stedelijk water
Thema participatie, klimaatadaptatie

Het programma stedelijk water is een brede samenwerking tussen Wetterskip Fryslân, de Friese gemeenten en provincie Fryslân in het stedelijk gebied. De integrale thema’s rond klimaat, waterkwaliteit, beheer- en onderhoud en data op orde komen hier samen. Het programma is erop gericht om de samenwerkingsovereenkomst en het bijhorende addendum tot uitvoering te brengen. Dit alles in het licht van nieuwe ontwikkelingen rond klimaatadaptatie, zoals hittestress, extreme wateroverlast en verdroging.

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2022 stellen we samen met de gemeenten een nieuwe regeling op voor de wateren buiten de hoofd- en secundaire watergangen. Ook zetten we de implementatie van het proces stedelijk water voort. Daarnaast gaan we door met het wegwerken van achterstallig onderhoud, het opstellen van beheer- onderhoudsplannen en de data op orde.

Prestatie indicator

• Opstellen nieuwe regeling buiten hoofd- en secundaire wateren
• Implementatie proces stedelijk water
• Wegwerken achterstallig onderhoud

Wat willen we bereiken?
Maatregelen verbeteren doelrealisatie (CA11)
Thema participatie, klimaatadaptatie

Voor de gebruikersfunctie landbouw is afgesproken dat we voldaan aan een gemiddelde doelrealisatie van minimaal 70%. In de watergebiedsplannen is per deelgebied vastgelegd welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Daarvoor is draagvlak nodig. Er kan namelijk sprake zijn conflicterende of juist elkaar versterkende belangen. In gebiedsprocessen brengen we belangen bij elkaar en bereiden we samen met de gebruikers van het gebied maatregelen voor.

Wat gaan we daarvoor doen?

Vanuit lopende gebiedsprocessen bereiden we maatregelen voor die bijdragen aan een gemiddelde van minimaal 70%-doelrealisatie. Klimaatadaptatie is onderdeel van gesprek tijdens de planvorming en de gebiedsprocessen.

Prestatie-indicator

De prestatie-indicatoren zijn gemiddelden. De realisatie fluctueert per jaar en hangt af van de oplevering van concrete projecten.
Voor de realisatie van de opgaven is geen einddatum afgesproken. Het totale landbouwareaal is 259.432 ha.

Wat willen we bereiken?
Actualisatie en realisatie wateroverlastbeleid (CA8)
Thema klimaatadaptatie, participatie

In het veiligheidsplan-II uit 2014 staan maatregelen om wateroverlast nu en in de toekomst te voorkomen. Dit plan hebben we in 2018 geëvalueerd. Diverse ontwikkelingen die in de evaluatie zijn benoemd (zoals de visie Toekomst bestendig waterbeheer) vragen in 2022 om actualisatie van het wateroverlastbeleid voor de deelsystemen. Voor de uitvoering van maatregelen is 2022 een overgangsjaar. Conform het huidige beleid voeren we in 2022 nog de maatregelen uit die in de vergevorderde plannen van de watergebiedsplannen zijn opgenomen.

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2022 toetsen we de deelsystemen op de kans op wateroverlast en actualiseren we het wateroverlastbeleid. Ook bepalen we welke actuele en toekomstige opgaven er zijn voor de waterberging in de deelsystemen. In het Veenweideprogramma 2021-2030 is een opgave van 500 hectare ingeschat om het verlies aan bergingscapaciteit door peilverhoging te compenseren. Deze opgave zullen we in de toetsing actualiseren.

In 2022 realiseren we de waterberging in overleg met de streek. De realisatie kan daarbij afwijken van de opgave die in de watergebiedsplannen is bepaald. In situaties waarin de doelmatigheid in het geding is of we geen grond kunnen verkrijgen, passen we de norm aan en kunnen we geen of minder waterberging realiseren. Waar mogelijk dienen we een subsidieaanvraag in voor de Impulsregeling klimaatadaptatie.

Prestatie-indicator

• De jaarlijkse prestatie indicatoren van 2023 t/m 2026 zijn gemiddelden over deze periode en zijn gebaseerd op de toetsing in de watergebiedsplannen. De realisatie fluctueert per jaar en hangt af van de oplevering van concrete projecten en vrijwillige medewerking van ingelanden.

Wat willen we bereiken?
Duurzaam beheer zoet water deelsystemen
Thema klimaatadaptatie, participatie

Om verdroging van natuurgebieden tegen te gaan, nemen we in overleg met de streek maatregelen. Dat doen we binnen het programma zoet water in projecten die we mede uitvoeren in het kader van de Regio Deal Zuidoost en de lopende gebiedsprocessen van beekdal Linde, Dulf Mersken, Murk-Wrâns, Graverijpolder en Harich-Elahuizen. De gebiedsprocessen van Oldelamer Nijlamer en de Jordaan zijn recent afgerond waarbij de uitvoeringsmaatregelen voor verdrogingsbestrijding zijn bepaald. In 2022 vindt voorbereiding op en uitvoering van maatregelen plaats.

Wat gaan we daarvoor doen?

Vanuit lopende gebiedsprocessen bereiden we maatregelen voor die bijdragen aan de doelrealisatie natuur. Bijbehorende prestaties zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Prestatie-indicator

• De prestatie indicatoren zijn gemiddelden. De realisatie fluctueert per jaar en hangt af van de oplevering van concrete projecten.
• Voor realisatie van de opgaven is geen einddatum afgesproken. Het totaal natuurareaal is 42.197 ha